403 ΑΜΑΞΕΣ ΚΑΙ ΚΟΜΙΣΤΡΑ..!

Toυ: ΜΑΝΩΛΗ ΜΑΝΟΥΣΑΚΑ

403 ΑΜΑΞΕΣ ΚΑΙ ΚΟΜΙΣΤΡΑ
Xρόνια πολλά και καλή χρονιά αγαπητοί αναγνώστες! Γι’ άλλη μια φορά ας αφήσουμε
την ελπίδα ν' ανθίσει στις ευχές μας, έστω κι αν δεν περιμένουμε πολλά 'καλλιμέντα' από τον καινούργιο χρόνο! 

Συνεχίζοντας την προσπάθεια και φέτος, που θα είναι και η τελευταία χρονιά για τη στήλη μας (τουλάχιστον με τη μορφή που έχει τώρα), θα σταθούμε σήμερα σ' ένα ήσσονος σημασίας θέμα, μια ιστορική λεπτομέρεια από τον πολυτάραχο βίο του τόπου μας.


Πριν προχωρήσουμε όμως, ας διορθώσουμε τις (συνήθεις) αβλεψίες που 'παρεισέφρησαν' στο προηγούμενο άρθρο: Στην έκτη φωτογραφία, ο εικονιζόμενος Μητροπολίτης δεν είναι ο Τιμόθεος Παπουτσάκης (που άλλωστε δεν ήταν Αρχιεπίσκοπος Κρήτης εκείνη την περίοδο), αλλά πιθανότατα ο προκάτοχός του, Ευγένιος Ψαλιδάκης, που ήταν Μητροπολίτης  Κρήτης από το 1950 μέχρι το 1967 (οπότε οι μητροπολίτες Κρήτης ανακηρύχθηκαν Αρχιεπίσκοποι) και από το 1967 έως το 1978 ως Αρχιεπίσκοπος. Αυτός χοροστάτησε και στην εξόδιο ακολουθία του Σοφ. Βενιζέλου. 

Φυσιογνωμικά κρίνοντας, είναι μάλλον σίγουρο πως στη φωτογραφία πρόκειται για το Μητροπολίτη Ευγένιο, ενώ δίπλα του βρίσκεται ο Επίσκοπος Κισάμου και Σελίνου Ειρηναίος και παραδίπλα ο Κυδωνίας και Αποκορώνου Νικηφόρος (Συντζανάκης). Πίσω τους διακρίνεται (χωρίς αρχιερατικά άμφια και μίτρα) ο Λάμπης και Σφακίων Ισίδωρος Ρουσοχατζάκης, όπως με πληροφόρησαν ειδήμονες περί τα εκκλησιαστικά. 

Επίσης το στρατιωτικό όχημα δεν ήταν REO, αλλά GMC (Τζέιμς) όπως μπορεί να δει κανείς παρατηρώντας προσεκτικά. Τα Ρέο αντικατέστησαν τα παλιότερα Τζέιμς στον Ελληνικό στρατό τα αμέσως επόμενα χρόνια. 


Το σημερινό μας θέμα αφορά τις μισθώσεις των 'ΤΑΞΙ' στα Χανιά της Κρητικής πολιτείας, δηλαδή των αμαξών, αφού άλλος τρόπος συγκοινωνίας την εποχή εκείνη δεν υπήρχε. Αφορμή, ένα έγγραφο με τίτλο 'Διατίμησις αμαξών' και περιεχόμενο τις επιτρεπόμενες 'ταρίφες' και τις γνωστότερες διαδρομές από το κέντρο, που τελευταία έπεσε στα χέρια μου. 

Υπήρχαν βέβαια και οι μισθώσεις αλόγων ή μουλαριών, που επίσης καθορίζονται στο έγγραφο, που φέρει τη σφραγίδα 'TROUPES INTERNASIONALES LA CANEE' και που έπαιζε τον ρόλο που έχουν σήμερα οι πινακίδες στις πιάτσες των ταξί που καθορίζουν τα κόμιστρα, προς αποφυγήν παρεξηγήσεων αλλά και αισχροκέρδειας... 

Ετσι και ο πελάτης αισθάνεται ασφαλής, αλλά και ο κομιστής δικαιωμένος κι επαγγελματίας. Οι τιμές είναι σε γρόσια, οι δραχμές της Κρητικής Πολιτείας δεν είχαν ακόμα κυκλοφορήσει. Το κείμενο είναι στα ελληνικά και στα γαλλικά. Προτίμησα να σας το παρουσιάσω ολόκληρο από το να το περιγράψω, κάποιες όμως διαδρομές, αυτές που λόγω ονοματολογίας έχουν και το περισσότερο ενδιαφέρον, χρειάζονται διευκρινίσεις. 

Κάποιες περαιτέρω διευκρινίσεις υπάρχουν μόνο στα γαλλικά, για τους ντόπιους ήταν αυτονόητες. Να σημειωθεί ότι η γραμμή Χανιά (Καλέ Καπισί) – Χαλέπα (Μεϊντάνι) ήταν τακτική και την πραγματοποιούσε 'τραμβάι' ή 'βιζαβί', που ξεκινούσε μόνο όταν ο ιδιοκτήτης έκρινε ότι ο αριθμός των επιβατών ήταν ικανοποιητικός... 

Την περιγραφή της διαδρομής αυτής, με οδηγό το γραφικό Τουρκοκρητικό Χασάν αγά και 'εισπράκτορα' τον 'Κοντοχτόρο', ένα άπλυτο 'χαλικουτάκι' από το Κουμ Καπί, περιγράφει γλαφυρά ο Γεώργιος Δημοτάκης στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου του 'Χανιά στο πέρασμα του χρόνου'. Η διαδρομή με το τραμβάι ξεκινούσε από τη μετέπειτα πλατεία Έλενας Βενιζέλου και στοίχιζε μία πεντάρα (Κρητ. Πολιτείας), ενώ αργότερα που μπήκε το 'βιζαβί' μία δεκάρα... 

Τώρα, όσον αφορά τα τοπωνύμια, η φάμπρικα του Ουστά Ρεσίτ βρισκόταν στην οδό Ελ. Βενιζέλου μετά το ζαχαροπλαστείο Κληματσάκη, εκεί που βρίσκονται τα 'σπίτια του Κασιμάτη', τρία όμοια σπίτια σε στιλ Άρτ νουβώ της δεκαετίας του ‘30, που αποτελούν μεταποίηση του κτηρίου της φάμπρικας. 

Η πλατεία του Μεϊντανιού αναφέρεται ως πλατεία Μαυροβουνίων, ονομασία που αργότερα πήρε το Σαντριβάνι (πλατεία Ελευθ. Βενιζέλου). 'Στρατών Μετζιντιέ' ήταν απλούστατα ο Ιταλικός στρατώνας, είχε αρχικά κτιστεί για λογαριασμό του Τουρκικού στρατού. 'Κεφαλιανού' ονομαζόταν η περιοχή του 'Φόρου', όπου σήμερα το χάλκινο αγρίμι, ενώ διευκρινίζεται ότι εκεί υπήρχε παλιό στρατιωτικό νοσοκομείο των Τούρκων. Του'Μπάρμπου' είναι  σήμερα ο Κουμπές, από το παρακείμενο μετόχι, που διευκρινίζει ότι είχε στρατώνα της χωροφυλακής (των 'ζαπτιέδων'). Του Κυριακάκη ήταν μετά τον Καλικά, ενώ του Μεχμέτ Πασά, αργότερα Πασαδάκη, είναι το μετόχι Μπιστολάκη, που σήμερα το μετέτρεψαν σ' ένα σωρό μπάζα... 

Διευκρινίζεται ότι βρίσκεται στο μέσο της διαδρομής για Σούδα. Τερσανάς ονομαζόταν τότε ο Ναύσταθμος ('Αυτοκρατορικός Ναύσταθμος της Μεσογείου' κατά τους Οθωμανούς). Τα υπόλοιπα είναι λίγο – πολύ γνωστά...


Στην πρώτη εικόνα το ενδιαφέρον έγγραφο.


Στη δεύτερη, η μεταγενέστερη αφετηρία των αμαξών στην Αγορά (πλατεία Μαρκοπούλου) τις δεκαετίες του ‘50, του ‘60 και του ‘70. Ήταν τα ταξί για τον πολύ κόσμο, τα αυτοκίνητα – ταξί ήταν για λίγους ή για μακρινότερες διαδρομές.


Στην τρίτη, άμαξες και αυτοκίνητα ταξί συνυπάρχουν στην πλατεία της Αγοράς, το φωτεινό 'λοφίο' των αυτοκινήτων - ταξί δεν είχε ακόμα καθιερωθεί το 1960... Φωτογρ. Του Τάσου Πρωτοψάλτη.
Στην τέταρτη, γραφικός αμαξάς στην πλατεία της Αγοράς (Σοφ. Βενιζέλου) τη δεκαετία του ‘70. 

Τότε οι άμαξες δεν αποτελούσαν τουριστική 'ατραξιόν' του λιμανιού όπως σήμερα...
Στην πέμπτη τέλος, το σημερινό αντίστοιχο του πίνακα με τις διαδρομές και τα κόμιστρα στην πιάτσα των ΤΑΞΙ μπροστά στο 1ο Γυμνάσιο. Τώρα βέβαια, οι διαδρομές είναι ασύλληπτα μεγαλύτερες, αδιανόητες για την εποχή εκείνη, που οι 'αμαξιτοί' δρόμοι περιορίζονταν μεταξύ Καλαμίου – Σούδας – Νεροκούρου – Μουρνιών και Περιβολίων...

Σημείωση: Η παρουσίαση του βιβλίου μου 'Τζαμιά, τεκέδες και τουρμπέδες στο Νομό Χανίων' θα γίνει την προσεχή Τετάρτη 9 Ιανουαρίου στις 7.00 το βράδυ, στην αίθουσα της Δημοτικής Βιβλιοθήκης (οδός Υψηλαντών 30). 

Ομιλητές, οι εκλεκτοί κ.κ. Ηλίας Κολοβός, Επίκουρος Καθηγητής Οθωμανικής Ιστορίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και ο Επίτιμος Έφορος Αρχαιοτήτων Μιχάλης Ανδριανάκης. Μεγάλη η τιμή για μένα από πλευράς ομιλητών, αλλά και ακροατών, που είστε όλοι εσείς οι αναγνώστες μου...

http://www.haniotika-nea.gr